Co to jest audyt?

Audyt to niezależna ocena danej organizacji, systemu, procesu, projektu lub produktu. Przedmiot audytu jest badany pod względem zgodności z określonymi standardami, wzorcami, listami kontrolnymi, przepisami prawa, normami lub przepisami wewnętrznymi organizacji (polityki, procedury)¹. To kontrola przedsiębiorstwa pod względem finansowym i organizacyjnym, wycena jego majątku oraz analiza perspektyw jego rozwoju, przeprowadzana przez ekspertów².

Audyt wewnętrzny - według definicji podanej przez The Institute of Internal Auditors (IIA) - jest niezależną działalnością doradczą i weryfikującą, której celem jest usprawnienie operacyjne organizacji i wniesienie do niej wartości dodanej. Audyt wewnętrzny pomaga organizacji w osiąganiu jej celów poprzez systematyczne i metodyczne podejście do oceny i doskonalenia skuteczności procesów zarządzania ryzykiem, kontroli i zarządzania organizacją. Główne elementy i cele audytu wewnętrznego zawarte w definicji:

• pomoc organizacji w osiąganiu jej celów,
• ocena i doskonalenie skuteczności procesów zarządzania ryzykiem, kontroli oraz zarządzania organizacją,
• niezależna działalność doradcza i weryfikująca, której celem jest usprawnienie operacyjne organizacji oraz wniesienie do niej wartości dodanej,
• niezależność i obiektywizm,
• systematyczne i metodyczne podejście³.

Audyt wewnętrzny jest działalnością niezależną i obiektywną, której celem jest przysporzenie wartości i usprawnienie działalności operacyjnej organizacji. Polega na systematycznej i dokonywanej w uporządkowany sposób ocenie procesów: zarządzania ryzykiem, kontroli i ładu organizacyjnego, i przyczynia się do poprawy ich działania. Pomaga organizacji osiągnąć cele dostarczając zapewnienia o skuteczności tych procesów, jak również poprzez doradztwo⁴.

Czy to audyt czy kontrola?

W części instytucjonalnej kontroli można zauważyć powiązanie z audytem wewnętrznym. Kontrola instytucjonalna wykonywana jest przed zespół ludzi, którzy są wyspecjalizowani w tym celu. Inną formą kontroli jest kontrola funkcjonalna, której realizację powierza się wszystkim pracownikom danej jednostki organizacyjnej i związana jest z wywiązaniem się z ich obowiązków. Głównym celem audytu jest ocena całego systemu kontroli w jednostce. Aby rozróżnić audyt i kontrolę, warto zastanowić się, nad ich cechami. 

Audyt wewnętrzny:

• skupiony jest na zdefiniowaniu przyczyny powstania niekorzystnego zjawiska
• może działać prewencyjnie poprzez wskazanie występowania przypuszczalnego ryzyka
• autonomiczny
• ukierunkowany na poprawienie skuteczności działań w przedsiębiorstwie
• jego działania oparte są na podstawie przyjętych standardów zawodowych, a w sektorze publicznym na podstawie przepisów prawa.

Kontrola:

• jej celem jest reakcja na symptomy występowania niepożądanego zjawiska
• działa po fakcie
• ma zakres upoważnienia- osoba dająca zlecenie wyznacza zakres działania
• ukierunkowana na znalezienie winnego występowania nieprawidłowości
• jej działania oparte są na podstawie wewnętrznie przyjętych uregulowań⁵.

Audyt jest badaniem. Audytor prowadzi proces badania, w którym chce zebrać    informacje.  Kontrola    jest    sprawdzeniem,    zestawieniem    stanu faktycznego  ze  stanem  wymaganym. Audyt  jest  poszukiwaniem  zgodności⁶. Kontrola   jest  ukierunkowana  na  poszukiwanie  nieprawidłowości.  Celem  kontroli  jest  ustalenie,  czy  i  w jakiej   wielkości   nastąpiły   odchylenia   od   stanu   pożądanego.

Za: Mariusz J. Ligarski, Istota audytu i jego rola w systemie zarządzania jakością w: http://www.ptzp.org.pl/files/konferencje/kzz/artyk_pdf_2018/T2/2018_t2_261.pdf, s. 264.